اثر نسبت‌های جایگزینی کشت مخلوط ذرت (Zea mays L.) و لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) بر عملکرد دانه و شاخص‌های کارایی مصرف نیتروژن

به منظور ارزیابی کارایی مصرف نیتروژن در کشت مخلوط ردیفی جایگزینی دو گیاه ذرت و لوبیا، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 اجرا شد. نسبت‌های کاشت شامل کشت مخلوط ردیفی ذرت و لوبیا با نسبت 50 :50، ذرت و لوبیا با نسبت 67 : 33 و ذرت و لوبیا با نسبت 33 : 67 و کشت خالص ذرت و لوبیا، به عنوان کرت اصلی و مصرف کود نیتروژن (55 کیلوگرم در هکتار) و عدم مصرف کود نیتروژن به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. عملکرد دانه و زیست توده دو گیاه اندازه‌گیری و کارایی جذب، تبدیل و مصرف (بهره‌وری) نیتروژن و سهم هر یک از اجزای بهره‌وری محاسبه شدند. نتایج نشان داد که نسبت‌های کشت مخلوط ذرت و لوبیا و مصرف کود نیتروژن، اثر معنی‌داری بر عملکرد دانه و زیست توده هر دو گیاه داشتند. حداکثر عملکرد دانه و زیست توده لوبیا (به‌ ترتیب 1/3462 و 5/10124 کیلوگرم در هکتار) و ذرت (به‌ ترتیب 1/5974 و 2/18321 کیلوگرم در هکتار) در کشت‌های خالص لوبیا و ذرت بدست آمد. ارزیابی بهره‌وری نیتروژن بر اساس عملکرد دانه نشان داد که در کلیه تیمارها، کارایی تبدیل نیتروژن سهم بالاتری داشت. در تیمار مصرف کود نیتروژن، مخلوط ردیفی50 :50 لوبیا و ذرت از کارایی جذب بالاتری برای هر دو گونه برخوردار بود. بالاترین نسبت برابری زمین بر اساس عملکرد دانه (10/1)، بر اساس کارایی جذب نیتروژن (30/2) و بر اساس بهره‌وری نیتروژن (بر حسب عملکرد دانه: 98/1 و بر حسب عملکرد زیست‌توده: 02/2) مربوط به نسبت کاشت 50 :50 ذرت و لوبیا بود. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می‌رسد که کشت مخلوط ردیفی ذرت و لوبیا، راه حل بوم‌سازگار مناسبی جهت کاهش تلفات نیتروژن، بهبود کارایی جذب نیتروژن، اجتناب از مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی و بهبود بهره‌وری کودهای شیمیایی در بوم نظام‌های زراعی می‌باشد.